ANKARA ÜNİVERSİTESİ DİL VE TARİH-COĞRAFYA FAKÜLTESİ KÜTÜPHANESİ YAZMA ESERLER BÖLÜMÜNDE MEVLÂNÂ VE MEVLEVÎLİKLE İLGİLİ ESERLER
Hasan Almaz
Özet: Mevlânâ Celâleddin-i Rûmî”nin eserleri, dünyanın çeşitli yerlerinde olduğu gibi Anadolu topraklarında da en çok okunan eserler arasında yer almıştır. Dolayısıyla bu eserlerin yazma nüshaları sanılandan çok fazla olup hemen hemen her kütüphanede bulunmaktadır. Bu çalışmada Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Kütüphanesi Yazma Eserler Bölümü”nde yer alan Mevlânâ ve Mevlevîlikle ilgili eserlerin genel bir tespiti ve bu yazmaların bibliyografik tanıtımı yapılmıştır.
Anahtar Kelimeler: Mevlânâ, Mevlevîlik, Mesnevî, Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Kütüphanesi, Yazma Eserler.
“Handwritten Works of Mevlana Which are Found in Ankara University Letters Faculty Handwritten Section”
Sumarry: The works of Mawlana Jalal al-Din Rumi are well read works in Anatolia as in various places of the world. For that reason handwritten manuscripts of these works are almost found in all dormitories. In this study the bibliographic introduction and determination of handwritten works of Mawlana which are found in Ankara University Letters handwritten dormitories were done.
Key Words: Mawlana, Mathnawi, Mawlavi, The Library of Faculty of Letters, handwritten.
Gerek fikir gerekse sanat çevrelerinde büyük bir ilgi konusu olan Mevlânâ”nın eserleri, ülkemizin çoğu kütüphanesinde yaygın bir şekilde yer almaktadır. Bu da söz konusu eserlerin çok okunduğunun bir işareti olarak değerlendirilebilir. Bunun dışında Mevlânâ”nın ölümünden sonraki yıllarda eserleri özellikle de Mesnevî-i Manevi”si çokça şerh edilmiş, seçkiler ve tercümeler yapılmış ve insanların istifadesine sunulmuştur. Bu tür çalışmalar günümüzde de devam etmekte özellikle batıda Mevlânâ”nın Mesnevî”si büyük yankı bulmuştur. Mevlânâ”nın başta Mesnevî olmak üzere tüm eserleri, dünyanın birçok yerinde basılmış hala da basılmaktadır. Basılan bu eserlerin en doğru ve en az hata ile okuyucuya sunulabilmesi, kütüphanelerde yer alan yazma eserlerin gün yüzüne çıkarılıp bilimsel bir gözle incelenmesine bağlıdır. Mevlânâ ve Mevlevîlikle ilgili o kadar çok eser yazılmıştır ki bunlar hala tamamıyla gün yüzüne çıkabilmiş değildir. Ancak bu konuda bazı çalışmaların yapıldığı da bir gerçektir. Bu konuda en önemli çalışma hiç şüphesiz Prof. Ritter tarafından yapılmıştır1. Söz konusu makalede Konya Mevlevî Dergâhı Kütüphanesi esas alınmış, Mevlânâ”ya ait eserler açısından çok zengin olan bugünkü Konya Mevlânâ Müzesi Kütüphanesi”nde yer alan eserler de taranmıştır. Abulbaki Gölpınarlı”nın da bu konuda değerli çalışmaları vardır. Gölpınarlı, Konya Mevlânâ Müzesinde bulunan eserlerin katalogunu hazırlamıştır.
Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Kütüphanesi”nde bulunan yaklaşık on beş bine yakın yazma nüshanın içinde Mevlânâ”nın eserleri ve onunla ilgili başka eserlerin bir tespitin yapılmamış olması bizi bu çalışmaya sevk etti. 1999-2005 yılları arasında Ankara Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Kütüphanesi”nde “Yazma Eserleri Kataloglama Projesi”nde künye fişi hazırlayıcısı olarak görev aldığım süre içinde bu eserlerin tespitine çalıştım.
Adı geçen kütüphanedeki yazma eserler, çeşitli yollarla kütüphaneye kazandırılmış koleksiyonlardan oluşmaktadır. Bu koleksiyonlar şunlardır:
1. Mustafa Con
2. İsmail Saib Sencer I-II
3. Muzaffer Ozak I-II
4. Müteferrik
5. Üniversite
Bu çalışmada amaç, adı geçen kütüphanede yer alan Mevlânâ”ya ait ve Mevlevîlikle ilgili eserlerin bir tasnifi olduğundan kütüphane hakkında herhangi bir bilgi verilmemiştir.
Çalışmamızda tespit edilen eserlerin kolay bir şekilde bulunabilmesi için koleksiyon adı-numarası, eser ve müellif adı şeklinde bir sıralama takip edilmiştir. Eser ve müellif dışında varsa istinsah tarihi, yeri ve müstensih isimleri de belirtilmiştir. Nüshaların cilt, yazı ve içerikleri özet olarak verilmiştir. Başlangıçta eserlerin baş ve sonundan birer satır verilmesi düşünüldüyse de hem makalenin uzayacağı hem de amacımızın biraz ötesinde olacağı düşüncesiyle çalışmadan çıkarıldı. Kütüphanede yer alan tüm eserlerin kataloglama projesi henüz tamamlanamadığından Mevlânâ ile ilgili bazı yazma nüshaların gözden kaçmış olması mümkündür. Ancak bunların sayısı fazla olmamalıdır.
Belirtmek gerekir ki çalışmamız, tanıtımı yapılan eserler ve yazarlar hakkında tam ve mükemmel bir araştırma şeklinde değerlendirilmemelidir. Bunun tam olarak yapılabilmesi için elverişli bir mekan ve zamanın olması gerekir. Ayrıca bu kütüphanede mevcut eserlerin künye fişleri hazırlanmış kataloglama aşamasındadır. Burada amaç, Mevlânâ ve Mevlevîlikle ilgili eserlerin bir tasnifini yapmak, içeriğini ve önemini değerli okuyucuya aktarmaktan ibarettir. Asıl önemli olan bundan sonra söz konusu eserler üzerinde yapılacak olan detaylı incelemelerdir.
Tespit edilen eserler üç başlık altında toplanmış olup ilk önce Mevlânâ”nın kendi eserleri, sonra onun eserleri üzerine yapılmış şerhler, daha sonra da Mevlânâ ve Mevlevilik ile ilgili diğer eserler sıralanmıştır. Çalışmadaki eser ve müellif adlarındaki farklılık, daha önce hazırlanan künye fişlerindeki farklılıktan kaynaklanmaktadır.
A) Mevlânâ”ya ait eserler
1) Mesnevî
İsmail Saib I 1461 Mesnevî-i Ma”nevî
Sırtı meşin, deffeler kağıt kaplı, miklepli mukavva cilt. Cilt ve yazı boyutu 222×147 mm, 183×120 mm ölçüsünde, yazı rengi siyah, başlıklar kırmızı, yazı türü nesih, 103 yaprak, 21 satır, çift sütun, Mesnevî’nin I. cildidir.
İsmail Saib I 2617 Mesnevî-i Ma”nevî
Kahverengi meşin kaplı, şemseli ve zencirekli, miklepli mukavva cilt. Cilt ve yazı boyutu 200×135 mm, 156×97 mm ölçüsünde, yazı rengi siyah, başlıklar kırmızı. 25 satır, dört sütun, 2b’de yaldız müzehhep serlevha, 2b-3a sayfaları yaldız cetvelli, diğer sayfalar cetvelsizdir.
İsmail Saib I 4549 Mesnevî-i Ma”nevî
Müstensih: Sultân Şâh b. Hasan Şâh el-Cüzcânî
Kahverengi meşin kaplı, gömme şemseli, miklepli mukavva cilt. Yazı rengi siyah, başlıklar kırmızı, şirazesi dağılmış, yazı türü ta”lik. Cilt ve yazı boyutu 253×180 mm, 200×133 mm ölçüsünde. Eserin dibace bölümü ile I. cildi bu mecmuada yer almamaktadır.
İsmail Saib II 582 Mesnevî
İstinsah tarihi: Cemadiyelevvel 1029
Kahverengi meşin, şemse ve zencirekli cilt. Cilt ve yazı boyutu 200×127 mm, 147×70 mm ölçüsünde, yazı rengi siyah, başlıklar kırmızı, yazı türü nesih, 176 sayfa, 15 satır, çift sütun. Mesnevî’nin üçüncü cildidir. Cildin başında (1a-4a) Sultan Veled’in Mesnevî’nin tamamlanması üzerine yazdığı beyitler yer almaktadır. Mesnevî’nin üçüncü cildidir.
İsmail Saib II 1063 Mesnevî-i Ma”nevî
Vişneçürüğü renkli meşin kaplı mukavva cilt, 210×140 mm150x80 mm ölçüsünde, yazı rengi siyah, başlıklar kırmızı, 17 satır, çift sütun. Eserin başında mensur bir mukaddime vardır. Eser sondan eksiktir. Mesnevî’nin birinci cildidir.
İsmail Saib II 2154 Mesnevî-i Ma”nevî
Kahverengi meşin kaplı, gömme şemseli mukavva cilt. Yazı rengi siyah, başlıklar kırmızı, şirazesi dağılmış, yazı türü nesih, cilt ve yazı alanı boyutu 174×124 mm, 132×93 mm ölçüsünde, 25 satır, dört sütun, mukaddimesi nüshanın başından farklı, Mesnevî’nin birinci cildidir. Eser başından ve sondan eksiktir. 38b-39b sayfalarında Mevlânâ ile ilgili rivayetler vardır.
İsmail Saib II 3483 [Muntahab-i Mesnevî]
Şemseli, miklepli, sertabı, sırtı ve deffeleri vişneçürüğü meşin kaplı cilt. Yazı rengi siyah, yazı türü nesih kırması, cilt ve yazı alanı boyutu 206×121 mm, 138×80 mm ölçüsünde, değişken satırlı, sayfalar çift sütundur. Mesnevî’nin birinci defterinin baş tarafından alınmış 200 kadar beyitten ibarettir. 15b-16, 17. sayfalar boştur.
İsmail Saib II 3610 Muntahab-i Mesnevî
İbrâhîm Şâhidî (ö.957/1550)
Sırtı meşin, deffesi ebru kağıt kaplı mukavva cilt. Yazı rengi siyah, başlıklar ve vezinler kırmızı, Arka deffesi düşmüş, son iki yaprak hasarlı, sayfalar kırmızı çizgi cetvelli, yazı türü nesih, cilt ve yazı alanı boyutu 211×153 mm, 152×83 mm ölçüsünde, 26 sayfa, 15 satır, çift sütun, 1a, 3b, 4a”da konuyla ilgili açıklayıcı bilgiler var. Şiirin anlamını içeren Türkçe bir bilgi. Farsça-Türkçe manzum bir sözlüktür. Eser sondan eksiktir. Mesnevî”den seçmelerdir. Tuhfe-i Şâhidî adıyla da bilinir.
Muzaffer Ozak I 152 Muntahab-i Mesnevî
Mütercim: Muhammed b. Hasan Habîb el-Mevlevî
Müstensih: Muhammed Râsıh b. Ahmed eş-Şehîd el-Hâdimî
İstinsah Tarihi: 15 Rebiüssani 1279
Koyu mavi, kırmızı, sarı renk ebrulu kağıt cilt. Yazı rengi siyah, şirazesi dağılmış. Koyu mavi, kırmızı, sarı renk ebrulu kağıt cilt. Cilt ve yazı alanı boyutu 240×170 mm, 172×90 mm ölçüsünde, 27 sayfa, 20 satır, çift sütun, Mesnevî’den seçilmiş beyitlerin Türkçe çevirileridir.
Muzaffer Ozak I 182 Mesnevî-i Ma”nevî
Yazı rengi siyah, başlıklar kırmızı, 1b-2a sayfaları yaldız, mavi, turuncu renk cetvellerle müzehheb, cetvel içleri yaldız desenli müzehheb, diğer sayfalar mavi cetvelli, yazı türü ta”lik, cilt ve yazı alanı boyutu 240×167 mm, 170×118 mm ölçüsünde, 21 satır, dört sütun, derkenarlarda yer yer Arapça ve Farsça beyitler var. 2a”da Seyyid Muhammed Arif’e ait 1193 tarihli bir temellük kaydı, eş-Şeyh Abdullah’a ait 1115 tarihli bir temellük kaydı, Zahriyeden önceki yaprakta eser adı, temellük kaydı ve okunamayan bir mühür var. Vişneçürüğü meşin, yaldız köşebentli, zencirekli, deffe içleri ebru kağıt kaplı mukavva cilt. 1b-2a sayfaları yaldız, mavi, turuncu renk cetvellerle müzehheb, cetvel içleri yaldız desenli müzehheb, diğer sayfalar mavi cetvelli.
Muzaffer Ozak I 520 Muntahab-i Mesnevî-i Ma”nevî
Müstensih: Dervîş Mustafa Bosnevî
İstinsah Tarihi: Ramazan 1012
Siyah renk meşin kaplı, gömme şemseli, salbekli mukavva cilt. Yazı rengi siyah, başlıklar kırmızı, sayfalarda kırmızı renk çizgili cetvel. Yazı türü ta”lik, cilt ve yazı alanı boyutu 177×110 mm, 126×60 mm ölçüsünde, 18 satır, çift sütun, 1b, 4a, 5a, 6a, 8b, 9a, 10b, 15b, 99b sayfaların derkenarında Arapça, Türkçe ve Farsça beyitler yer almaktadır. Mesnevî’den seçmeler olup 28 makale halinde düzenlenmiştir.
Muzaffer Ozak I 912 Mesnevî-i Ma”nevî
Müstensih: Dervîş Mustafa el-Mevlevî el-Bosnavî
İstinsah Tarihi: Şevval 1037
Yazı rengi siyah, konu başlıkları kırmızı, yazı türü nesih, yeşil renk bez kaplı, sırtı meşin mukavva cilt. Cilt ve yazı alanı boyutu 193×130 mm, 164×90 mm ölçüsünde, 23 satır, dört sütun, 2b’de yaldız ve değişik renklerle tezhipli serlevha, 2b-3a sayfaları yaldız cetvelli, diğer sayfalar kırmızı çizgi cetvelli. 50b’de yaldız ve değişik renklerle tezhipli serlevha, 50b-51a sayfaları yaldız cetvelli, diğer sayfalar kırmızı çizgi cetvelli. 94b’de yaldız ve değişik renklerle tezhipli serlevha, 94b-95a sayfaları yaldız cetvelli, diğer sayfalar kırmızı çizgi cetvelli.
Muzaffer Ozak II 347 Mesnevî-i Ma”nevî
Kahverengi meşin kaplı, şemseli, zencirekli ve köşebentli mukavva cilt. Cilt ve yazı alanı boyutu 185×137 mm, 144×92 mm ölçüsünde, 17 satır, çift sütun, yazı türü nesih, Mesnevî”nin beşinci cildidir.
Muzaffer Ozak II 377 Mesnevî-i Ma”nevî
Kahverengi meşin kaplı, yaldız zencirekli mukavva cilt. Cilt ve yazı alanı boyutu 200×134 mm, 167×105 mm ölçüsünde, 25 satır, dört sütun, Mesnevî’nin birinci cildidir.
Mustafa Con A 259 Mesnevî
Müstensih: Osmân b. Abdullâh
İstinsah Yeri: Konya (Mevlânâ Türbesi)
İstinsah Tarihi: 28, Rebî”ü’l-evvel 725
Gömme şemseli, sertaplı, şemseli, miklepli, zencirekli, deffe içleri ebrulu kâğıt, deffe dışları siyah meşin kaplı mukavva cilt. Cilt ve yazı alanı boyutu 231×156 mm, 198×130 mm ölçüsünde, 31 satır, dört sütun, yazı rengi siyah, başlıklar kırmızı. Cetveller çift kırmızı çizgili. Yazı türü nesih, bazı sayfalarda metne ait ilâveler vardır. Zahriyede Mevlânâ’nın halifesi Husâmeddîn hakkında övgü cümleleriyle, dua cümleleri yer alıyor. el-Hac Ahmed b. el-Hacc Ebû Bekr b. Veliyyüddîn el-Merzifonî adına bir temmellük mührü ve temellük kaydı vardır. Mesnevî’nin diğer beş cildi de bu nüshada yer almaktadır.
Mustafa Con A 680 Mesnevî-i Ma”nevî
Müstensih: Fahrüddîn Muhammed b.Muhammed b. Fahrüddîn Lengerî
İstinsah Tarihi: Zi’l-hicce 877
Yaldız zencirekli, yaldız salbekli, yaldız gömme şemseli, sertaplı, miklebi yaldız zencirekli yaldız gömme şemseli, deffe içleri zer-efşanlı, deffe dışları kahverengi meşin kaplı mukavva cilt. Cilt ve yazı alanı boyutu 165×124 mm, 123-126 x96 mm ölçüsünde, 25 satır, dört sütun, yazı rengi siyah, başlıklar kırmızı. Deffelerden biri kopmak üzere, bazı formalar çıkmış, bazı yerlerde kurt yenikleri var. Yazı türü ta”lik, Mavi zemin üzerine yaldızlı serlevha, ilk sayfa cetvelleri yaldızlı, diğer sayfalardaki cetveller mavi mürekkep. Yazmada Mesnevî’nin 6 cildi bulunmaktadır.
Mustafa Con A 782 Mesnevî
Müstensih: Muhammed Sâdık (Mevlevî)
İstinsah Tarihi: 24 Cumâde’l-evvel 1040
Mor meşin kaplı, mukavva, sertaplı, miklepli, zencirekli, köşebentli ve çiçek motifli cilt. Yazı rengi siyah, başlıklar ve çizgiler kırmızı. Şirazesi dağılmak üzere yer yer su almış. Yazı türü nesih, cilt ve yazı alanı boyutu 257×178 mm, 190×121 mm ölçüsünde, 31 satır, dört sütun, derkenarlarda yer yer beyitler ve açıklayıcı bilgiler var. İlk yaprak eksik olup eser tamir görmüş, 2. yaprak tamir görmüş, 8 ve 9.yapraklar yıpranmış.
Mustafa Con A 394 Mesnevî
Zencirekli, şemseli, vişne çürüğü meşin kaplı mukavva cilt. Cilt kapaklarından biri kopmak üzere. Cilt ve yazı alanı boyutu 206×149 mm, 148×102 mm ölçüsünde, 25 satır, dört sütun, yazı rengi siyah, başlıklar kırmızı. Cetveller yaldızlı. Yazı türü ta”lik, derkenarda Mesnevî’de geçen bazı kelimelerin Türkçe karşılıkları verilmiştir. Zahriyeden önceki varakta Mevlânâ’nın Konya’ya gelişi, Mesnevî’ye başlaması konusunda Farsça bir bölüm vardır. Yazmanın 47b-48a varakları boştur. Yazma Mesnevî’nin 1-5. ciltlerini içermektedir.
Müteferrik I 234 Mesnevî-i Ma”nevî
İstinsah Tarihi: 25 Muharrem 970
Eser ciltsizdir, cilt ve yazı alanı boyutu 255×177 mm, 190×122 mm ölçüsünde, 25 satır, dört sütun, yazı rengi siyah, başlıklar, şirazesi dağılmış, yazı türü ta”lik, Eserin dördüncü cildinin bir kısmıdır. Eser başından eksiktir.
Üniversite A 171 Mesnevî-i Ma”nevî
İstinsah Tarihi: 949
Salbek şemseli, zencirekli kahverengi meşin kaplı mukavva cilt. cilt ve yazı alanı boyutu 256×175 mm, 192×130 mm ölçüsünde, 25 satır, dört sütun, yazı rengi siyah, başlıklar kırmızı, şirazesi dağılmış, yazı türü ta”lik, Cildin arka kapağı ve sırtı yok, ön kapak da kopuk durumda, Dervîş Sâdık’a ait 1017 tarihli temellük kaydı ve Mesnevî’nin dibacesi var. Eser sondan eksiktir.
Üniversite A 172 Mesnevî-i Ma”nevî
Müstensih: Muhammed b. İshak b. İbrâhîm el-Lârendî
İstinsah Tarihi: 721
Kırmızı deri sırtlı, deffesi şemseli köşebentli, zencirekli, miklepli siyah meşin kaplı mukavva cilt. cilt ve yazı alanı boyutu 250×181 mm, 195×132 mm ölçüsünde, 17 satır çift sütun, yazı rengi siyah, başlıklar kırmızı, yapraklarda kurt yeniği var, yazı türü nesih. Mesnevî’nin üçüncü cildidir.
Üniversite A 239 Mesnevî-i Ma”nevî
Müstensih: Halîl b. Hâcî hâfız İbrâhîm
İstinsah Tarihi: Zilkade 1197
İstinsah Yeri: Ankara
Ebru kağıt kaplı cilt. cilt ve yazı alanı boyutu 210×127 mm, 166×87 mm ölçüsünde, 25 satır, dört sütun, yazı rengi siyah, başlıklar kırmızı, cetvellerden yazılı kısım kopmak üzere, yazı türü ta”lik, Mesnevî’ye sonradan eklenmiş olan yedinci cilt olup baş tarafında İsmail Ankaravî’nin iki sayfalık Farsça bir önsözü yer almaktadır.
Üniversite A 263 Mesnevî-i Ma”nevî
Müstensih: Dervîş Alî-i Mevlevî
İstinsah Tarihi: 1009
Sırtı kırmızı meşin, müzehhep ve münakkaş salbek, şemseli, zencirekli, miklepli siyah meşin kaplı mukavva cilt. cilt ve yazı boyutu alanı 192×126 mm, 156×96 mm ölçüsünde, 22 satır, dört sütun, yazı rengi siyah, başlıklar kırmızı, yazı türü ta”lik, şirazesi dağılmış, serlevha ve önsöz tamamen müzehhep ve müzeyyen, diğer yapraklardaki cetveller altın yaldızlı.
Üniversite A 419 Mesnevî-i Ma”nevî
Müstensih: Alî b. Muharrem (Konyalı Mevlevî)
İstinsah Tarihi: Muharrem 1060
İstinsah Yeri: Konya
Sırt ve kenarları kahverengi meşin, deffesi müzehheb şekilli, zencirekli, yeşil meşin kaplı, miklepli mukavva cilt. cilt ve yazı alanı boyutu 196×137 mm, 159×100 mm ölçüsünde, 25 satır, dört sütun, yazı rengi siyah, başlıklar kırmızı, 1b-2a tamamı müzehhep ve nakışlı, 2b’de serlevha müzehhep ve nakışlı, cetveller müzehhep, yazı türü nesih, 1b-2a tamamı müzehhep ve nakışlı, 2b’de serlevha müzehhep ve nakışlı, cetveller müzehhep. Mesnevî’nin birinci cildidir.
2) Dîvân-ı Kebîr
İsmail Saib II 2784 [Muntahabât-i Eşâr-i Mevlânâ]
Müstensih.: Muhammed Tevfik b. El-Hâc Nazmî
İstinsah Tarihi: 12 Cumadelula 1220
Yazı rengi siyah, yazı türü rik’a, cilt ve yazı alanı boyutu 241×167 mm, 211×125 mm ölçüsünde, 12 satır, çift sütun, Mevlânâ Celâluddîn-i Rûmî”nin şiirlerinden seçmelerdir.
Muzaffer Ozak I 1303 Muntahab-i Dîvân-i Şems
Ebru kağıt kaplı, sırtı ve deffe kenarları kırmızı meşin kaplı, miklepli mukavva cilt. cilt ve yazı alanı boyutu 187×120 mm, 135×75 mm ölçüsünde, 35a-62a, 23 satır, çift sütun, yazı rengi siyah, şirazesi dağılmış, yazı türü ta”lik, Mevlânâ’nın rubailerinden seçmeler var. Derkenarda da Mevlânâ’nın Divan”ından seçmeler var.
Üniversite A 274 Muntahab-i Dîvân-i Kebîr
Müstensih: Dervîş Mehmed b. Hayrullah
İstinsah Tarihi: 1 Şaban 1063
Şemseli, zencirekli kahverengi meşin cilt. cilt ve yazı alanı boyutu 200×141 mm, 145×80 mm ölçüsünde, 17 satır, çift sütun, yazı rengi siyah, başlıklar kırmızı, bazı formalar çıkmak üzere. Yazı türü ta”lik, Divân-i Kebîr’den seçmelerdir.
Üniversite B 36 Dîvân-i Kebîr
Müstensih: Halef-zâde Abdullah Bîdil b. Hüseyin
İstinsah Yeri: Gelibolu Mevlevîhanesi
İstinsah Tarihi: Zilkade 1274
Sırtı ve sertabı koyu kahverengi meşin, deffesi kendinden çiçekli koyu nefti kağıt kaplı, miklepli mukavva cilt. Cilt ve yazı alanı boyutu 295×183 mm, 168×94 mm ölçüsünde, 23 satır, çift sütun, yazı rengi siyah, yazı türü ta”lik Derkenarda Mevlânâ’nın şiirleri yer almaktadır.
Muzaffer Ozak I 1303 Rubâ”iyyât
Ebru kağıt kaplı, sırtı ve deffe kenarları kırmızı meşin kaplı, miklepli mukavva cilt. Eser kenarda yazılmıştır. Mevlânâ’nın rubaileri kafiye düzeninde sıralanmıştır. Eser sondan eksiktir.
Üniversite A 191 Gazeliyyât-i Mevlânâ
Müstensih: Osmân Nûrî
İstinsah Tarihi: 1305
Yaldız zencirekli ve çiçek miklepli, vişne renkli meşin kaplı mukavva cilt. Kitabın kenarları zerefşanlı. Yaldız serlevha, cetveller kırmızı. Mevlânâ’nın Dîvân-i Kebîr’inden seçilmiş 44 gazeldir.
3) Fîhi mâ Fîh
İsmail Saib I 1785 Fîhi mâ Fîh
Müstensih: Seyyid Hasan el-Atâyî
İstinsah Tarihi: 1191
Sırtı ve deffe kenarları meşin, deffeler ebrulu kağıt kaplı mukavva cilt. Cilt ve yazı alanı boyutu 214×154 mm, 165×93 mm ölçüsünde, 19 satır, tek sütun, yazı rengi siyah, sayfalar kırmızı cetvelli, yazı türü ta”lik,
İsmail Saib II 519 Fîhi mâ Fîh
Müstensih: Süleymân b. Hasan
İstinsah Tarihi: 855
Yeşil renk ciltbezi kaplı mukavva cilt. Cilt ve yazı alanı boyutu 178×128 mm, 140×115 mm ölçüsünde, 23 satır, tek sütun, yazı rengi siyah, başlıklar kırmızı, şirazesi dağılmış, yazı türü nesih.
Üniversite A 190 Fîh-i mâ Fîh
Müstensih: Seyyid Osmân Nûrî
İstinsah Tarihi: 1305
Yaldız zencirekli ve çiçek miklepli vişneçürüğü renkli deri kaplı mukavva cilt, cilt ve yazı alanı boyutu 230×135 mm, 160×75 mm ölçüsünde, 21 satır, tek sütun, yazı rengi siyah, başlıklar kırmızı, yazı türü nesih, kitabın kenarları zerefşanlı. Altınyaldız ve lacivert zemin üzerine müzehhep bir serlevha, ilk 2 yaprak altınyaldızlı cetvel, diğer yapraklar kırmızı cetveller. Bazı yapraklarda düzeltme kelimeleri var. Yer yer de açıklamalar var.
4) Risâle-i Tırâş-nâme
İsmail Saib I 913 Risâle-i Tırâş-nâme,
İstinsah Tarihi: 27 Eylül 1203
Sırtı dökülmüş, noktalar kırmızı, yazı türü ta”lik, deffeleri bordo meşin kaplı, zencirekli mukavva cilt. cilt ve yazı alanı boyutu 17-21 satır, çift sütun, 215×150 mm,187×118 mm ölçüsünde, Yazı rengi siyah, 1a-6a arasında el-Mevlevî adına mühürler ve temellük kayıtları, 1197 tarihli bazı notlar, Mesnevî’den nakiller vardır. 8b-25a arası sayfalar derkenarında Mevlânâ, Şâhîdî ve Fuzûlî’den şiirler ve hadis nakiller vardır.
İsmail Saib II 1171 Risâle-i Tırâş-nâme
240×93 mm, 190×67 mm ölçüsünde, 14 satır, tek sütun, yazı rengi siyah, yazı türü rik”a, tıraşın adabını içeren 75 beyitlik bir Mesnevîdir. (Mevlânâ”ya nispet edilmektedir).
Muzaffer Ozak I 1303 Risâle-i Tırâş-nâme
Ebru kağıt kaplı, sırtı ve deffe kenarları kırmızı meşin kaplı, miklepli mukavva cilt. Mevlânâ’nın seçme şiirleri var. Derkenarda Mevlânâ’nın şiirlerinin devamı var.
Üniversite A 191 Risâle-i Tırâş-nâme
Müstensih: Osmân Nûrî
İstinsah Tarihi: 1305
Altınyaldız zencirekli ve çiçek miklepli vişne renkli meşin kaplı mukavva cilt. Cilt ve yazı alanı boyutu 239×140 mm, 161×78 mm ölçüsünde, 21 satır, çift sütun, yazı rengi siyah, başlıklar kırmızı, cetveller kırmızı, yazı türü nesih, Kitabın kenarları zerefşanlı.
5) Âfâk u Enfûs
İsmail Saib II 1171 Âfâk u Enfûs
240×93 mm, 190×67 mm ölçüsünde, Eser yazma nüshanın 6b-8b sayfaları arasında yer almaktadır. 18 satır, tek sütun, yazı rengi siyah, rika, insanın kainata tekabul ettiğini açıklayan 72 beyitlik kaside tarzı bir eserdir (Mevlânâ”ya nispet edilmektedir. Ancak eserin Mevlânâ”ya ait olduğu tartışmalıdır).
İsmail Saib II 2600 Âfâk u Enfûs
Ciltsiz, 152×106 mm, 126×71 mm ölçüsünde, eser yazma nüshanın 1b-5b sayfaları arasında yer almaktadır. 17 satır, çift sütun, yazı rengi siyah, şirazesi dağılmış, yazı türü ta”lik.
Üniversite A 191 Âfâk u Enfûs
Müstensih: Osman Nûrî
İstinsah Tarihi: 1305
Altınyaldız zencirekli ve çiçek miklepli vişne renkli meşin kaplı mukavva cilt. yazı alanı boyutu 239×140 mm, 161×78 mm ölçüsünde, 21 satır, çift sütun, yazı rengi siyah, başlıklar kırmızı, cetveller kırmızı, yazı türü nesih, kitabın kenarları zerefşanlı. Altınyaldız serlevha, cetveller kırmızı.
B) Mevlânâ”nın Eserleri ile İlgili Eserler
İsmail Saib I 1750 Şerh-i Beyteyn-i Mesnevî
Nûruddîn Abdurrahmân b. Ahmed el-Câmî (ö.898/1492)
Siyah renk meşin kaplı, yaldız şemseli, zencirek ve köşebentli, miklepli mukavva cilt. Cilt ve yazı alanı boyutu 243×140 mm, 157×80 mm ölçüsünde, eser yazma nüshanın 78b-88b sayfaları arasında yer almaktadır. 15 satır, tek sütun, yazı rengi siyah, başlıklar kırmızı, yazı türü ta”lik Mesnevî’nin ilk iki beytinin şerhidir. Hem manzum hem de mensur olarak şerh edilmiştir.
İsmail Saib I 2433 Şerh-i Beyteyn-i Mesnevî
Nûruddîn Abdurrahmân b. Ahmed el-Câmî (ö.898/1492)
Sırtı ve deffe kenarları meşin, deffeler ebrulu kağıt kaplı mukavva cilt. Cilt ve yazı alanı boyutu 201×142 mm, 155×85 mm ölçüsünde, eser yazma nüshanın 61a-65b sayfaları arasında yer almaktadır. 21 satır, çift sütun, yazı rengi siyah, başlıklar kırmızı, yazı türü nesih, Mesnevî”nin ilk iki beytinin şerhidir.
İsmail Saib I 2449 Şerh-i Beyteyn-i Mesnevî
Nûruddîn Abdurrahmân b. Ahmed el-Câmî (ö.898/1492)
İstinsah Tarihi: Şevval 998
Eser yazma nüshanın 68a-81a sayfaları arasında yer almaktadır. 15 satır, tek sütun, cilt ve yazı alanı boyutu 168×107 mm117x60 mm ölçüsünde. Yazı rengi siyah-kırmızı, yazı türü ta”lik. Mesnevî’nin ilk iki beytinin manzum ve mensur şerhidir.
İsmail Saib I 2449 Cezîre-i Mesnevî
Sinânuddîn Yûsuf -i Sîneçâk (ö.954/1547)
İstinsah Tarihi: Safer 997
Eser yazma nüshanın 68a-81a sayfaları arasında yer almaktadır. 15 satır, tek sütun, cilt ve yazı alanı boyutu 168×107 mm, 117×60 mm ölçüsünde, Yazı rengi siyah-kırmızı, yazı türü ta”lik, eser, Mevlânâ”nın Mesnevî”sinden seçilmiş 366 beyittir. “İntihâb-ı Mesnevî” adıyla da bilinir.
İsmail Saib I 381 Şerh-i Du Beyt-i Mesnevî
Müellif: Muhammed-i Lâhicî
Müstensih: Hüseyn Hamdî
Müzehhep çiçek motifli zencirekli, miklepli, siyah meşin kaplı, mukavva cilt. Eser yazma nüshanın 114b-116a sayfaları arasında yer almaktadır. 21 satır, tek sütun, Eser yazma nüshanın 239×169 mm, 184×99 mm ölçüsünde, Yazı rengi siyah, başlıklar kırmızı, şirazesi dağılmış, sırtı yıpranmış, yazı türü nesih, Mesnevî’den iki beytin şerhidir.
İsmail Saib I 4733 Cezîre-i Mesnevî
Sinânuddîn Yûsuf -i Sîneçâk (ö.954/1547)
Müstensih: İbn Muhammed Muhammed Emîn
İstinsah Tarihi: 1080
Sırt ve sertap kahverengi meşin, deffeleri kağıt kaplı, miklepli mukavva cilt. Eser yazma nüshanın 57b-65b sayfaları arasında yer almaktadır. 25 satır, çift sütun, 205×146 mm, 170×90 mm ölçüsünde, yazı rengi siyah, başlıklar kırmızı, yazı türü ta”lik Eser Mesnevî”den 366 beyit seçilerek meydana getirilmiştir.157a”da 1366 tarihli temellük kaydı vardır.
İsmail Saib I 5299 Cezîre-i Mesnevî
Sinânuddîn Yûsuf -i Sîneçâk (ö.954/1547)
Eser yazma nüshanın 1b-4b sayfaları arasında yer almaktadır. 15 satır, çift sütun, cilt ve yazı alanı boyutu 196×130 mm, 130×70 mm ölçüsünde, yazı rengi siyah, başlıklar kırmızı, şirazesi dağılmış, yazı türü ta”lik, Mesnevî’den seçilmiş 366 beyitten oluşan bir eser olup “İntihâb-i Mesnevî” adıyla da bilinir. Eser sondan eksiktir.
İsmail Saib I 963 Muntahab-i Mesnevî-yi Ma”nevî
Müellif: Kâsım-i Envâr (ö.837/1433)
Ciltsiz, 218×133 mm, 142×73 mm ölçüsünde, 14 satır, çift sütun, Yazı rengi siyah, şirazesi dağılmış, yazı türü ta”lik, Mevlânâ’nın Mesnevî’sinden yapılmış seçmelerdir. Eserin sonunda (52b-56a) Kâsım-i Envâr’a ait olması muhtemel olan ve tasavvufi kavramları soru-cevap şeklinde açıklayan bir şiir vardır.
İsmail Saib II 4766 [Şerh-i Mesnevî]
Ciltsiz, cilt ve yazı alanı boyutu 274×200 mm, 210×136 mm ölçüsünde, 23 satır, tek sütun, yazı rengi siyah, Farsça beyitler kırmızı, şirazesi dağılmış, yazı türü ta”lik, Mesnevî”den bir bölümün Türkçe şerhidir.
İsmail Saib II 3103 Şerhu Ceziret-i Mesnevî
Müellif: Ferid Efendi
Müstensih: Abdurrahmân Nâcim
İstinsah Tarih: 1284
Ciltsiz, cilt ve yazı alanı boyutu 243×157 mm, 151×72 mm ölçüsünde, eser yazma nüshanın 134a-170b sayfaları arasında yer almaktadır. 17 satır, tek sütun, yazı rengi siyah, mısralar kırmızıdır. Şirazesi dağılmış, yazı türü ta”lik. Eserin başı eksiktir.
İsmail Saib II 4497 Cezîre-i Mesnevî
Müellif: Sinânuddîn Yûsuf -i Sîneçâk (ö.954/1547)
İstinsah Tarihi: 24 Şevval 1268
Kahverengi desenli ciltbezi kaplı mukavva cilt. Cilt ve yazı alanı boyutu 195×118 mm, 133×65 mm ölçüsünde, 19 satır, çift sütun, yazı rengi siyah, yazı türü ta”lik, Mesnevî’den seçilmiş 366 beyitten oluşan bir eser olup “İntihâb-i Mesnevî” adıyla da bilinir.
İsmail Saib II 4766 [Şerh-i Mesnevî]
Mesnevî”den bir bölümün Türkçe şerhidir.
Muzaffer Ozak II 171 Cevâhir-i Mevlevî ve Leâlî-yi Mesnevî
Müstensih: Mevlânâ Ebâ Bekr eş-Şâşî
Şemseli salbekli, köşebentli, zencirekli kırmızı meşin kaplı mukavva cilt, defe işleri ebru kağıt kaplı. Kitap, Mevlânâ”nın Mesnevîsinden seçme beyitlerden oluşmaktadır. Kitabın son babı eksiktir. Yazarın adı kaynaklardan tespit edilemedi.
Muzaffer Ozak I 112 Terceme-i Mesnevî Tercemân-ı Manevî
Müstensih: Muhammed eş-Şâkir bin es-Seyyid Ahmed
İstinsah Tarihi: 3 Receb 1251
Şirazeli, miklebi kopuk, sırtı ve kenarları siyah meşin üzerine kağıt yapıştırılmış mukavva bir cilt içindedir. Eser üç cilttir. 1b-117b arası birinci cilt, 117b-221a arası ikinci cilt, 221a-359b arası üçüncü ciltten oluşmaktadır.
Muzaffer Ozak I 114 Cezîre-i Mesnevî
Müellif: Sîneçâk Yûsuf Dede (ö.954/1547)
Müstensih: es-Seyyid Muhammed Arif
İstinsah Yeri ve Tarihi: Erzincan 17 Rebiulevvel 1264
Yaldızlı zencirekli vişneçürüğü meşin kaplı mukavva cilt. Yaldız tezhipli serlevha, sayfalar kırmızı çizgi cetvelli. 114a, 12. satırdan sonrası sağ deffe içinde kitabın ve yazarın adı ile iki beyit var. Zahriyeden önceki yaprağın ön yüzünde “Muhammed Arifî”ye ait temellük mührü vardır.
Muzaffer Ozak I 1156 Şerh-i Ebyât-i Mesnevî
Muhammed Lâhicî Nûrbahşî
Müstensih: Şihâbeddîn b. Hamza-i Gîlânî
İstinsah Tarihi: 17 Rebiü’l-evvel 984
Vişneçürüğü meşin kaplı, gömme şemseli, zencirekli, sırtı bez kaplı miklepli mukavva cilt. Mevlânâ’nın Mesnevî’sinden birkaç beytin şerhidir.
Muzaffer Ozak I 282 Şerh-i Cezîre-i Mesnevî
Bağdadlı ‘İlmî Dede
İstinsah Tarihi: Şevval 1134
Zencirekli, şemseli, kahverengi meşin kaplı mukavva bir cilt. Şerh-i Ba’zi Ebyat-i Mesnevî, Lemahât-i Lema’âti’l-bahri’l-manevî adıyla da bilinmektedir. Eserin 265a yaprağında Ceziretü’l-mesnevî ve Lemahât-i Lema’âti’l-bahri’l-manevî adlarının ikisi de geçmektedir. 265b-267b arasında Min Kelami Seyyid Seyfullah başlıklı Hz. Ali’den söz eden bir manzume, yine 276b”de “Tarih-i Viladet-i oğlum Ahmed 1135” tarihli bir manzume vardır.
Muzaffer Ozak I 541 Şerh-i Cezîre-i Mesnevî
Müstensih: Dervîş Muhammed Şemsü’d-dîn
İstinsah Yeri: Kasım Paşa Mevlevîhanesi
İstinsah Tarihi: Muharrem 1245
Miklepli, sırtı ve kenarları vişne çürüğü meşin, ebru kağıt kaplı mukavva cilt. Serlevha altın yaldızlı olup, ilk iki yaprakta yazı alanı yaldızlı diğer yapraklarda kırmızı cetvelle çevrilmiştir. Şeyh Galib’in Yûsuf-ı Sineçâk tarafından Mesnevî’den aralarında anlam bakımından münasebet düşünülerek seçilen ve bir Mesnevî seçkisi olan Cezire-i Mesnevî’ye yazdığı şerhidir.
Muzaffer Ozak I 568 Şerh-i Beyteyn-i Mesnevî
Nûruddîn Abdurrahmân b. Ahmed el-Câmî (ö.898/1492)
Sarı renk kağıt kaplı, deffe kenarları ve sırtı meşin kaplı mukavva cilt. Mevlânâ’nın Mesnevî’sinin ilk iki beytinin manzum ve mensur olarak şerhidir.
Muzaffer Ozak I 601 Şerh-i Beyteyn-i Mesnevî
Nûruddîn Abdurrahmân b. Ahmed el-Câmî (ö.898/1492)
Şirazeli, miklepli, sertabı vişneçürüğü meşin, ebru kağıt kaplı mukavva cilt. Mevlânâ’nın Mesnevî’sinin ilk iki beytinin mensur ve manzum şerhidir. İlk iki yaprakta Farsça iki beyit, 1206 tarihli Derviş Halil’e ait temellük kaydı, es-Seyyid Ahmed el-Mevlevî’ye ait temellük mührü, okunamayan bir mühür, “Şerh-i Şurutu”s-salat” adlı eserden abdest, israf ve aşure ile ilgili bir nakil vardır.
Muzaffer Ozak II 657 Şerh-i Mesnevî
Muhammed Sa’îd b. Muhammed Mustafa-i Köstendili
İstinsah Tarihi: 7 Şevval 1198
Gömme şemseli, zencirekli, miklepli kahverengi deri cilt. 1b-2a arası müellif tarafından yazılan mukaddimedir. Şerh 1b’den başlamaktadır. Yazar mukaddimeden Şem’i Şerhi’nin sadece II. cildini özetlemiştir. Eser Şem’i Şem”ullah”ın 6 ciltlik Mesnevî şerhinin III. cildinin özetlenmiş şeklidir. Yazar ketebe bölümünde Ali Çavuş-zade lakabıyla tanındığını ve Nakşi Şeyhi olduğunu bildiriyor.
Muzaffer Ozak II 95 Cevâhir-i Mevlevî ve Leâlî-yi Mesnevî
Mevlânâ Ebû Bekir eş-Şâşî
Müstensih: Abdulganî Gedâyî
İstinsah Tarihi: 893
1b-8b sayfaları arası cetvel, diğer sayfalar cetvelsiz. Mevlânâ’nın Mesnevî’sinden seçmeler olup 63 baba ayrılmıştır.
Mustafa Con A 368 [Magz-i Mesnevî Şerhi]
Kendinden desenli bordo bez kaplı mukavva cilt. Serlevha müzehhep ve altın yaldızlı, cetveller yaldızlı, kırmızı ve siyah çizgili. Bazı satır altları kırmızı çizgili, son yaprak tezhipli.Yazarı konusunda herhangi bir bilgiye ulaşılamadı. İlk yapraktan önce bir boş yaprak vardır. Cildin üzerinde yaldızlı olarak Arap harfleriyle “Mesnevî-i Şerîf’den 18 beytin tercemesi” ibaresi ile ön deffenin içinde Arap harfleriyle “Magz-i Mesnevî Şerhi” ibaresi (yeşil renkli) vardır. 17b’de Mustafâ Şerîf adına temellük kaydı vardır.
Mustafa Con A 401 Cezîre-i Mesnevî
Yûsuf-ı Sîne-çâk (ö.954/1547)
Müstensih: el-Hac Es-Seyyid Ömer el-Buhârî
İstinsah Tarihi: 1276
Yaldız zencirekli ve nokta süslemeli, miklepli, ciltbentli, vişne rengi meşin kaplı mukavva cilt. 1b’deki serlevhada Mevlevî sikkesi ile çiçek ve yaprak desenli süsleme var, çerçeveler yaldızlı. Mevlânâ’nın Mesnevî’sinden Yûsuf-ı Sîneçâk’in seçtiği beyitler. Başlıktan eserin “İntihâb-ı Mesnevî” adıyla da anıldığı anlaşılıyor. Eserde iki ayrı yerde ketebe kaydı vardır.
Mustafa Con A 662 Evrâd (Evrâd-ı Kebîr ve Evrâd-ı Saġîr)
Yaldızlı yapıştırma şemseli; miklepli; yaldız cetvelli, zencirekli ve salbekli kahverengi meşin kaplı mukavva cilt. Müzehhep, müzeyyen bir serlevha; cetveller ve duraklar yaldızlı, sure sonları yaldızlı.1b-16a”da Evrâd-ı Kevîr, 16a-22a”da Evrâd-ı Sagîr yer almaktadır.
Müteferrik I 181 Lübb-i Lübâb-i Ma”nevî İntihâb-i İntihâb-i Mesnevî
Hüseyin b. Alî el-Beyhakî el-Vâiz el-Kâşifî (ö.910/1500)
Kahverengi meşin kaplı, gömme şemseli ve salbekli mukavva cilt. Hüseyin Vâiz-i Kâşifî’nin Mevlânâ’nın Mesnevî’ isimli eserinden yaptığı özetin özetidir. Zahriyeden önceki iki yaprakta eserin içindekiler yer almaktadır. Ayrıca eserin bazı sayfalarında ve ketebe kaydında güve yeniği olduğundan okunamıyor.
Müteferrik I 324 [Şerh-i Ba’zı Ebyât-ı Mesnevî]
Sırtı siyah meşin, kendinden desenli bez kaplı mukavva cilt. Yazarı bilinmemektedir. Kitabın başına “Yazıcızâde”ye ait olduğu kaydı düşülmüştür. 62b-64a sayfaları arasında çeşitli Mesnevî beyitlerinin Farsça ve Türkçe şerhleri var. 64b’de “Vaziyet-i Mevlânâ” başlıklı Arapça metin var (5. satır). 65a’da yine Mesnevî’den iki beytin şerhi var. 65b-74a arasında çeşitli manzum, mensur alıntılar var.
Müteferrik I 324 Şerh-i Ebyât-i Arabî-yi Mesnevî
Sırtı siyah meşin, kendinden desenli bez kaplı mukavva cilt. Kitabın başında “Ağa-zâde”nin eseri olduğu notu düşülmüştür. 88b-90b arasında kitapla ilgili olmayan “Zikr-i Silsile-i Telkin” adıyla Türkçe bir metin yer alıyor. 89a’da “Muhammed Pârsâ” ibareli mühür, 93a-94a arasında Mevlânâ ve Mevlevîlerle ilgili Farsça bir anekdot, 94b-95b arasında Mevlanâ’nın şeceresi var.
Müteferrik I 50 Lugat-i Mesnevî-yi Şerîf
Ebrulu kağıt kaplı, sırtı ve deffe kenarları meşin kaplı, miklepli mukavva cilt. Mesnevî’de geçen bazı kelime ve ibarelerin açıklamalarına dair bir lugattir. Eserin yazarı belli değildir
Müteferrik II 96 Şerh-i Mesnevî
Cildin sol deffe kenarları kahverengi meşin, deffeler ebrulu kağıt kaplı mukavva cilt. Eserin başı ve sonu eksiktir. Eserin hangi Mesnevî parçası olduğu ve manzum Türkçe şerhi yazanın kim olduğu anlaşılamamıştır.
Muzaffer Ozak I 14 Cezîretü’l-Mesnevî
Yûsuf Mevlevî, Sîneçâk (ö.954/1547)
Sırtı bordo meşin kaplı, deffeleri kahverengi meşin kaplı, şemseli, zencirekli, karton cilt.Sayfa cetvelleri çizgi ve bordur halinde siyah, beyit ve sütun cetvelleri noktalar, çizgiler kırmızı. Mesnevî’den seçilen 360 beyit vardır.
Muzaffer Ozak I 541 Şerh-i Cezîre-i Mesnevî
Muhammed Es”ad (Şeyh Gâlib)
Müstensih: Dervîş Muhammed Şemsüddîn
İstinsah Yeri: Kâsım Paşa Mevlevîhânesi
İstinsah Tarihi: 1245
Şeyh Gâlib’in Yûsuf-ı Sîneçâk tarafından Mesnevî’den aralarında anlam bakımından ilişki düşünülerek seçilen ve bir Mesnevî seçkisi olan Cezîre-i Mesnevî’ye yazdığı şerhtir.
Universite A 167 Şerh-i Cezîre-i Mesnevî
Müstensih: Ali İlmî Dede
Sırtı meşin, kırmızı mukavva cilt. Metin içindeki bazı beyitlerin kime ait olduğu hakkında bilgiler var. Eserin son kısmında şarih olarak “Ahmed Meknî Efendi” ismi zikredilmektedir.
C) Mevlevîlikle İlgili Eserler
İsmail Saib I 49 Işk-nâme
Bahâuddîn Sultân Veled (ö.716/1312)
Aynı eser Mevlânâ’ya da isnad olunmaktadır.
İsmail Saib I 5031 Tuhfetü’l-Uşşâk
Halîlî el-Mevlevî
İstinsah Tarihi: Cemadiyelula 880
Mevlânâ’nın Mesnevî’sinden etkilenerek kaleme alınan manzum bir eserdir.10a-18b arası sayfalarda da müellife ait Mesnevî tarzı şiirler vardır.
İsmail Saib I 5303 Gülşen-i Tevhîd
Şâhidî İbrâhîm b. Sâlih el-Muğlavî (ö.957/1550)
İstinsah Tarihi: Ramazan 932
Şâdidî’nin Mevlânâ’nın Mesnevî’sinden seçtiği 600 beyite beşer beyit ekleyerek beyit sayısını 3000 beyte çıkardığı bir eserdir.
İsmail Saib I 68 [Risâle-i Tasavvuf]
Risâlenin başında Mevlânâ”dan Farsça bir beyit alınmış olup Esma-i Husna ile nücum arasındaki irtibatı içeriyor.
İsmail Saib I 923 Kâşifü’l-Esrâr
Gülşenî-i Zarîfî
Müstensih: Muhammed Recaî el-Mevlevî
İstinsah Tarihi: 25 Kanun-i Sanî 1319
Mevlânâ’nın Mesnevî’sinden ilk beyitlerin şerhidir.
İsmail Saib I 923 Tuhfetü’l-uşşâk
Halîlî el-Mevlevî
Müstensih: Muhammed Recâî b. İsmâîl Râûf el-Mevlevî
İstinsah Tarihi: 10 Mayıs 1320
Mevlânâ’nın Mesnevî’sinin ilk beyitlerinin şerhidir
İsmail Saib II 612 Şerh-i Manevî-yi Şerîf
Ömer Rûşenî (Dede) (ö.892/1487)
İstinsah Tarihi: Rebiussani 1288
İbrahim Gülşenî’nin Mevlânâ’nın Mesnevî’sine nazire olarak yazdığı Ma”nevî-yi Şerîf” adlı eserinin aynı tasavvuf koluna mensup Ömer Rûşenî tarafından yapılmış şerhidir.
İsmail Saib II 1510 Gülşen-i Tevhîd
Şâhidî İbrâhîm b. Sâlih el-Muğlavî (ö.957/1550)
İbrahim Şâhidi”nin Mevlânâ”nın Mesnevî”sinden seçtiği 600 beytin aralarına beşer beyit ekleyerek oluşturduğu 3000 beyitlik bir eserdir. Eser başından eksiktir.
İsmail Saib II 2371 Mevlevî-nâme
Şeyh Alî Efendi
Mevlevîlik hakkında bir Mesnevîdir. Ahmed-i Buhari Dergah-i Şerifi post-nişini Şeyh Ali Efendi”nin eseridir.
İsmail Saib II 3764 Gülşen-i Tevhîd
Şâhidî İbrâhîm b. Sâlih el-Muğlavî (ö.957/1550)
İbrahim Şâhidi”nin Mevlânâ”nın Mesnevî”sinden seçtiği 600 beytin aralarına beşer beyit ekleyerek oluşturduğu 3000 beyitlik bir eserdir.
Muzaffer Ozak I 1215 Ney-nâme
Ömer Rûşenî (Dede) (ö.892/1487)
Eser, Mevlânâ’nın Mesnevî’sinin ilk beyitlerinin tercümesi mahiyetinde beyitlerle başlar ve ney ile aşık ilişkisi, aşk gibi konulardan bahseder. Eserden sonra şairin gazel ve kasideleri alfabetik sıraya göre yazılmıştır.
Muzaffer Ozak I 1215/III Türkçe Çoban-nâme
Ömer Rûşenî (Dede) (ö.892/1487)
İstinsah Tarihi: 880
Eserde, Hz. Musa ile çoban hikayesi anlatılmaktadır. Eser 517 beyittir. Eser, Mevlânâ’nın Mesnevî’sinden çeviridir.
Muzaffer Ozak I 1308 Kıŝŝa-i Şâh u Kenîzek
Aga-zâde Muhammed Dede
İstinsah Tarihi: 1233
Mevlânâ’nın Mesnevîsi’nin I. cildindeki “Şah u Kenizek” kıssasının şerhidir.
Muzaffer Ozak I 1310 Gülşen-i Tevhid
Şâhidî (ö.957/1550)
Şâhidî’nin Mevlânâ’nın Mesnevî’sinden seçtiği 600 beytin aralarına beşer beyit ekleyerek yazdığı tasavvufi içerikli eseridir.
Muzaffer Ozak I 455 Şerh-i Mısrâ
Müstakîm-zâde Süleymân Sa’düddîn
Mevlânâ’nın “علم حق در علم صوفى كم شود” mısraının şerhidir.
Muzaffer Ozak I 509 Gıdâ-yı Rûh
La’lî-zâde Abdü’l-bâkî Efendi
“Derviş Muhammed Mevlevî”, “Muhammed Nuruddin, 1203” adlarına temellük kayıtları şahıs mührü, çeşitli beyitler bulunmaktadır. Ruhun olgunlaşması için gerekli şeyler ayet, hadis ve Mevlânâ’nın Mesnevîsinden alınan örnekler ve çeşitli tasavvufi hikayelerle örülerek anlatılmıştır. Tasavvufi bir eserdir. Eserin baş kısmındaki iki yaprakta çeşitli Türkçe ve Farsça şiir ve beyitler bulunmaktadır. Eserin son kısmındaki iki yaprakta ise çeşitli tarihler, beyitler ve bir Farsça kaside bulunmaktadır. Ayrıca son yaprağın yarısı kesilmiştir.
Muzaffer Ozak I 810 Mecmû’a-i Eş’âr
Mevlânâ hakkında yazılmış bir Mesnevî (Bu Mesnevî şu başlıkları içermektedir: Hikâyet-i Aşk-ı Monlâ, Kerâmet-i Monlâ; Hikâyet-i Ruhbân, Kerâmet-i Monlâ, Hikâyet-i Ruhbân-ı Diğer, Ziyâfet-i Sultan, Hikâyet-i Şem’, Hikâyet-i Sayyâd).
Muzaffer Ozak I 879 Ma”nevî
İbrahim b. Muhammed b. İbrahim Gülşenî
Gülşenî’nin Mevlânâ’nın “Mesnevî”sine nazire olarak yazdığı manzum eseri olup sondan eksiktir.
Muzaffer Ozak I 902 Gülşen-i Tevhîd
Şâhidî (ö.957/1550)
İstinsah Tarihi: 927
Müellif hattı, Şahidî’nin Mevlânâ’nın Mesnevî’sinden seçtiği beyitlere beşer beyit daha ekleyerek aynı konuda kaleme aldığı eseridir. Müellifin kendi el yazmasıdır. (87a). 87b’de Türkçe bir şiir, 88. Yaprakta da Türkçe şiirler vardır.
Muzaffer Ozak II 204, [Mesnevî Şerhî]
Eser, Mevlânâ’nın Mesnevî’sinin 1. cildinin Türkçe şerhidir. Şerh, 1.cildin “Dâstân-ı Padşah-ı ehûd ki Nasranîyan-râ mi-geşt Ez-behr-i ta”assub millet-i hod” başlıklı bölümden başlamaktadır. Yazmanın 1a-10b varaklarının ebatları küçüktür.
Muzaffer Ozak II 415 Ukûdü’l-lu’lu’iyye fî Tarîki’s-Sâdeti’l-Mevlevîyye Şerhi
Müstâkîm-zâde Süleymân Sa’du’d-dîn
Müstensih: Muhammed Şemsuddîn Dede b. Şeyh Alî
Telif Tarihi: 1182
İstinsah Tarihi: 27 Şaban 1239
Eser Abdülgani Nabmlusi’nin ‘Ukudu’l-lu’lu’iyye fi Tariki’s-sadeti’l-Mevleviyye adıyla 1096’da yazdığı eserin Müstakimzade Süleyman Saadeddin tarafından yapılan Türkçe tercüme ve şerhidir. Nablusi tarafından 1096’da telif edilen eserin tercümesi Müstakimzade tarafından 1182’de tamamlanmıştır. Eserin adı 1b’de “Risale-i Abdulgani Nablusi” şeklinde kayıtlıdır.
MuzafferOzak I 791 Lübb-i Lübâb-i Ma”nevî
Kemâluddîn Hüseyin b. Alî el-Vâiz el-Kâşifî (ö.910/1504)
Mevlânâ’nın Mesnevî’sinden yapılan bir özettir. Eser baştan eksiktir. 1b sayfası boş bırakılmış olup 2a’dan başlanmıştır. 227a-230b arası Zülali’nin Mesnevî’sinden bir alıntı yer alır. Vecdi’nin gazelleri vardır.
MuzafferOzak I 916/II Dâsitân-ı Kesikbaş
Kirdeci ‘Alî,
Müellifin Türkçe bir Mesnevîsidir. Kirdeci “Ali’nin dinî-destanî bu Mesnevîsi, “Gazavât-ı “Ali” türünden bir eser olup müellif, bu eserinde Mevlânâ’dan da bahsetmektedir.
Muzaffer Ozak II 7 Şerh-i Kasîde-i Mîmiyye-i Mevlânâ
Abdullah Selâhuddîn el-Uşşâkî (ö.1196/1781)
Telif Tarihi: 1176
Mevlânâ”ya ait redifli kasidenin şerhidir.
Mustafa Con A 290 Gülşen-i Tevhîd
Şâhidî İbrâhîm Dede
İzzetî b.Hızr el-Şûşterî, 1 Şabân 1002, Şâhidî’nin Mevlânâ’nın Mesnevî’sinden seçtiği 600 beyte beşer beyit ekleyerek 3000 beyitlik eseridir.
Mustafa Con A 299 Tuhfetü’l-Behiyye fi’ţ-Ţarîķati’l-Mevleviyye
[Kösec Ahmed Dede]
Arapça bir eserdir.
Mustafa Con A 527 Terceme-i Menâķıb-ı Sevâķıb-ı Mevlânâ
Dervîş Mahmûd-ı Mesnevî-hân
İstinsah Tarihi: 1 Zi’l-ka”de 998
“Menâķıb-ı Hazret-i Mevlânâ ve nefa”nâ bi-şefâ”atihi âmîn” yazısı; DTCF Kütüphanesi demirbaş kaydı, Mustafa Con kütüphanesi mührü ve DTCF Kütüphanesi demirbaş kaydı zahriyeden önceki yaprakta da vardır. Eser, Abdulvehhâb b.Muhammed El-Hemedânî’nin “Menâķıb-ı Sevâķıb-ı Mevlânâ” adlı eserinden Türkçeye tercüme edilmiştir.
Mustafa Con A 772 Mesnevî’nin İlk On Sekiz Beytinin Şerhi
Seyyid Dervîş Muhammed
Bu eserin başında “Kitâb-ı Ţarîķat-nâme-i Hażret-i Mevlânâ” ibaresi varsa da Mesnevî’nin ilk 18 beytinin Türkçe şerhidir.
Muzaffer Ozak I 41 Menâķıb-ı Mevlânâ Celâlüddîn-i Rûmî
Sipehsâlâr Ferîdûn b.Ahmed
İstinsah Tarihi: 8 Ramazan 1310
Mevlânâ”nın menkıbelerini konu alan Farsça yazılmış bir eserdir. Zahriyeden önceki sayfada Veled Çelebi’den iki beyit kaydedilmiştir. Kitap içinde Mevlevî Şeyhi Nazif’in fotoğrafı vardır. Kitabın sonunda adı ve yazarı belli olmayan tasavvufî bir risale vardır (46a-48b). Ketebe kaydında müstensih bu nüshayı Bahariye Mevlevîhanesi şeyhi Hasan Efendi’nin emriyle istinsah ettiğini bildiriyor.
Müteferrik I 173 Tezkire-i Şu’ârâ-yı Mevleviyye
Esrâr Dede
Müstensih: İhsân Mahvî el-Mevlevî
İstinsah Tarihi: 12 Rebiü’l-evvel 1331
Esrar Dede’nin Mevlevî şairlerinin biyografilerinden oluşan bu meşhur eserine müstensih zaman zaman ilavelerde bulunmuş; bazen de esere ait nüsha farklarını göstermiştir. Müstensih ketebe kaydında bir eseri Yenikapı Mevlevîhanesi muhibbanından Ahkarî mahlaslı Zühdî Beg’in hattıyla yazılmış bir nüshadan istinsah ettiğini kaydediyor.
Müteferrik I 50/III Menâkibu’l-‘Arifîn ve Merâtibu’l-Kâşifîn
Ahmed Eflâkî (ö.761/1360)
Müstensih: Mûsâ b. Mûsâ
İstinsah Tarihi: Ramazân 871
Mevlânâ Celâluddîn-i Rûmî’nin menkıbelerini içermektedir.
Üniversite A 246 Nisâbu’l-Mevlevî
Şeyh İsmâil Ankaravî (ö.1041/1631)
Müstensih: Dervîş Abdullah el-Mevlevî el-Ankaravî
Üniversite A 259 Câmi”u’l-Âyât
İsmâîl el-Anķaravî (ö.1041/1631)
Müstensih: İbrâhim b. Mustafâ
İstinsah Tarihi: 6 Muharrem 1065
Eser, “Câmi”u”l-Ayât fi Şerhi mâ Vâka”a fi Kitâbi”l-Mesnevî mine”l-Ayât ve”l-Ahâdis ve”l-Ebyât” adıyla da bilinir. Mevlânâ”nın Mesnevî”sinde geçen ayet, hadis ve Arapça beyitlerin şerhidir.
Üniversite A 161 et-Tuhfetu’l-Behiyye fi’t-Tarîkati’l-Mevlevîyye
Kösec Ahmed Trabzonî (öl.1195)
Müstensih: Mehmed Su”ûd el-Mevlevî
İstinsah Tarihi: 22 Zi’l-ka”de 1343
Müellif Ahmed Dede Efendî et-Trabzonî adıyla da bilinmektedir. Dili Arapçadır.
Üniversite A 209 Durru’l-Berzahi’l-Ma”nevî fî Esrâri’l-Ahrufi’l-Matbahi’l-Mevlevî
Abdulganî b. Muhammed Alî el-Mevlevî
Sırtı kırmızı meşin, deffeleri turuncu desenli kağıt kaplı mukavva cilt. Dili Arapçadır. Mevlevîlikte mutfak terbiyesiyle ilgili bir eserdir.
1 Prof. Ritter, Philologika XI: Maulana Galaladdin Rumi und sein Kreis Der İslam, XXVI, cüz 2, 1940, s. 116-158; cüz 3, 1942, s. 221-249.