MEVLANA FELSEFESİNDE ŞİDDET KARŞITI SÖYLEM
Hasan ÇİÇEK
“Sevgi ve merhamet insanlığın,
Hiddet ve şehvet ise hayvanlığın vasıflarıdır.”
(Mevlana, I/1991: 3)
ÖZET
Günümüzde artık farklılıklardan arınmış homojen bir toplum yaratma imkânımız yoktur. Âdeta insan farklı olanla yaşamak zorundadır. Birlikte yaşamanın gerçekleşmesi için de insanlar arasındaki şiddet eğiliminin ve şiddet dalgasının ortadan kaldırılması gerekir.
Mevlana, günümüzde öncelikle ihtiyaç duyduğumuz birlikte yaşama modelinin düşünsel doruğudur Bu nedenle bu araştırmada Mevlana’nın öğretisindeki şiddet karşıtı söyleme değinilecektir.
O, şiddetin insanın kendi değerinin farkına varamamasından ve cehaletinden kaynaklandığını belirtir. İnsanın değeriyle iki âleme bedel olduğunu ama zaman zaman değerini bilmediğini, oysa değerinin yüksek olduğunu dile getirir.
Mevlana, insanlar arasındaki bu şiddet eğiliminin ancak insan sevgisi ve bilgiyle ortadan kaldırılabileceğini savunur. Ona göre insan olgunlaşmaya yüz tutup, kötülüğü fazlasıyla isteyen nefsi adam etmek için uğraşmalıdır. Onun felsefesinde sevgi ve merhamet insanlığın, hiddet ve şehvet ise hayvanlığın vasıflarıdır.
Mevlana’nın felsefesinde insana doğruyu yaptıracak olan, insanı şiddetten alıkoyacak olan Tanrı’ya yönelen akıldır. İnsan başkasında gördüğü kötülüğü kendinde aramalıdır. Bu yüzden de başkasından nefret etmemelidir. İnsan başkasına bakarak kendini görmelidir. Yani insanlar birbirlerine ayna olabilmelidir. İnsanlar kötülüğü kendinde aramalı, başkasının hatasını görüp, kendi hatasını görmeme hatasına düşmemelidir.