Hüseyin Niyâz Dede, Konevî (ö. 1208/1793-1794)
(Şair)
TEKKE KAPISI – BAYRAM ALİ KAYA
Babası İran halkından iken Konya’ya gelmiş, burada Garîbî Ebûbekir Çelebi’ye intisap etmiş ve onun izniyle evlenerek bu şehre yerleşmiştir. Konya’da doğduğu için kaynaklarda Derviş Niyâz Konevî vb. adlarla da anılan Hüseyin Niyâz Dede, babasının vefatının ardından bir süre Ermenek Mevlevîhânesi’nde kalmış, daha sonra İstanbul’a gelerek Yenikapı Mevlevîhânesi’ne girmiş ve bir süre Kütâhiyyevî Ebûbekir Dede’nin hizmetinde bulunmuştur.404
Niyâz Dede, Ebûbekir Dede’nin vefatından sonra yerine geçen oğlu Ali Nutkî Dede döneminde, 2 Zilkâde 1204 (14 Temmuz 1790) tarihinde Yenikapı Mevlevîhânesi’nde çileye girmiş, 19 Rebîülevvel 1205 (26 Kasım 1790) tarihinde semâ-ı şerîf meşk edip mukâbeleye girmiş ve 3 Şevval 1207 (14 Mayıs 1793) tarihinde ise çilesini tamamlayıp hücreye çıkmıştır.405 Ömrünün sonuna kadar dergâhta hizmet eden, hizmeti bitip hücresine çekildikten sonra da zamanını sürekli Mevlevî büyüklerinin eserlerini okumakla geçiren Hüseyin Niyâz Dede, 1208/1793-1794’de İstanbul’da vefat etmiş ve Yenikapı Mevlevîhânesi hazîresine defn edilmiştir.406 Hüseyin Niyâz Dede’nin vefâtı üzerine Esrar Dede, şu tarih beytini söylemiştir:
Hisâb olunsa çıkar işbu mısraım târîh
Niyâz Hüseyn Dede vasl-ı Hakk’a etdi sefer407
Şairlik yönü de bulunan ve şiirlerinde “Niyâzî” mahlasını kullandığı görülen Hüseyin Niyâz Dede’nin, Tezkire-i Şuarâ-yı Mevleviyye’de bir gazeline yer verilmiştir:
Gazel
Perîşân eyleyen aklımı zülf-i müşk-i nâbındır
Hücûm-ı leşker-i hattınla dilber rahne-yâbındır
Gönül kan yutsa az günc-i şitâ-yı fitnede zîrâ
Cüdâ-yı bâde-i gül-reng-i rûy-ı âfitâbındır
Hayât-ı sermedî-i Hızr’a reşk etmez dil-i teşnem
Şehîd-i gamze-i dil-dûz çeşm-i mest-i hâbındır
Dahîl halka-i uşşâka olalı bu dil-i nâ-çâr
Sarây-ı nâz u cevrinde serim seng-i rikâbındır
Çekildi safha-i ruhsârına hatt-ı siyâh ey şâh
Var ise âşık-ı bî-dillere kat‘î cevâbındır
Niyâzî lutf ile bir demde şâdân eyle gel yohsa
Hamûl-ı cevr-i bî-pâyân u zulm-i bî-hisâbındır408
404 Esrar Dede, a.g.e., vr. 114b-115a; Fatin Dâvud, a.g.e., s. 427; Ali Enver, a.g.e., s. 243; “Niyaz Hüseyin Dede”, TDEA, İstanbul 1990, VII, 67.
405 Defter-i Dervîşân-I, vr. 4b, vr. 7b, vr. 10b; Esrar Dede, a.g.e., vr. 115a; Fatin Dâvud, a.g.e., s. 427; “Niyaz Hüseyin Dede”, TDEA, s. 67.
406 Esrar Dede, a.g.e., vr. 115a; Ali Enver, a.g.e., s. 243; “Niyaz Hüseyin Dede”, TDEA, s. 67.
407 Esrar Dede, a.g.e., vr. 115a; Ali Enver, a.g.e., s. 244.
408 Esrar Dede, a.g.e., vr. 115a; Ali Enver, a.g.e., s. 244; “Niyaz Hüseyin Dede”, TDEA, s. 67.
#Bayram Ali KAYA