MEVLANA GÖRÜŞÜNDE “BARIŞ VE UZLAŞI” ANLAYIŞI
Ghadir GOLKARIAN (Kadir GÜLDİKEN)*
ÖZ
Mevlana’nın düşünce ve görüş temellerinde, Barış ve Uzlaşının etkileri hem Mesnevi hem de Divan-i Kebir ve yahut Divan-i Şems’ de yer almaktadır. Mevlana, barış ve uzlaşıyı ele aldığında evrendeki_ bütün karşıtların arasındaki uzlaşıyı örnek göstererek aralarındaki uyum ve karşılıklı gereksinim gerçeğine dikkat çekiyor. Mevlana bu yaklaşımla şu ibareyi açıklamaya çalışmaktadır: “Kainatta monotonluk olmadığı gibi yaratılış da değişil karşıtlıklarla bütünleşmektedir. Ancak barış, karşıtların uyum ve birbiriyle uzlaşı sayesinde sağlanabiliyor.”
Mevlana bu bağlamda barışın sağlanması konusunu sadece insan yüceliğinin gerçekleşmesine dek sonuçlanacağını değil, daha ötesi, İnsan ile Rabb’in arasındaki barışında sağlanmasını vurgulamaktadır.
Mevlana’ya göre dünya üzerinde karşıtlar arasındaki barış, mutlaka yaratılanların hayat sürdürmesi için en önemli ve· kaçınılmaz bir gerçek olduğunu anlatmaya çalışıyor. Elbette bu arada karşıtlıkların doğuracağı yan etkileri de unutmamaktadır. Ona göre tüm karşıtlar uyumlu bir düzen sürecinde evreni dinamik kılmakla birlikte aralarındaki hareketliliği ve de ilerlemeyi de sağlamaktadır. Zaten bu gerçeği anlatmakla, olumsuz olayları bile hoşgörüyle izliyor ve onların arasındaki tezatlıkları bile barışın tecellisi olarak açıklamaya çalışıyor. Mevlana, şu gerçeği anlatmaktadır: “alem-i vahdet ve ulihiyette artık karşıtlık sorunu yoktur. Orada eşitlik, aynı olmak niteliği bulunmaktadır. Her karşı sandığınuz nesne, olay vs. aslında bizi yüceliğe götürecek harekettir. Bu hareketi kabullenmek bile zaten barışın ta kendisidir!”
Mevlana görüşündeki irfan aslında soyut değil somut olarak anlatılmaktadır. O, irfan konusunu zaten toplumun içinde takip ediyor. Bu bağlamda insanlar arasındaki tezat ve sınıflandırılmayı kınamadığı gibi bunları karşı iş birliği ve yakınlaşmayı “bütünleşmek ilkesi” üzere barış faktöru olarak saymaktadır. İşte bu düşünce ile Mevlana’nın tezattaki barış konusu bir entelektüel düşünce tarzı olarak kabul etmek mümkündür.